آیت الله سید جمال الدین گلپایگانی در سال 1295 ه.ق، در روستای سعید آباد گلپایگان و در خانواده‌ای شهره به علم، فضل و ادب، پا به عرصه وجود نهاد. نسبت شریفش با 27 واسطه، به حضرت موسی کاظم علیه‌السلام می‌رسد.
آیت الله گلپایگانی در نه سالگی، پدر بزرگوارش را از دست داد و چند سالی را در سعید آباد گذراند. 12 ساله بود که در همان سامان، نزد برادران بزرگوارش، درس را آغاز کرد. وی مقداری از درسهای مقدماتی را در موطن خود فرا گرفت و برای ادامه تحصیل، راهی گلپایگان شد. عمده علوم عربی، بلاغت و منطق را از علمای گلپایگان آموخت.
می‌گویند که هر روز مسافت بین سعید آباد و گلپایگان را برای آموختن علم، پیاده می‌پیمود. ایشان چند سالی را در گلپایگان به درس و تحصیل اشتغال داشت و در سال 1311 ه.ق در سن 16 سالگی، عزم اصفهان کرد و در مدرسه الماسیه ساکن شد. او مدتی را در آن مدرسه ساکن بود تا اینکه از آنجا، به مدرسه شیخ محمد علی ثقه الاسلام منتقل گردید.
در سال 1319 ه.ق، آیت الله سید جمال الدین گلپایگانی، آهنگ نجف اشرف کرد و در مسیر خود از گلپایگان، از سوی عالمان آن سامان مورد استقبال قرار گرفت. وی در اوایل ماه رمضان 1319 ه.ق، به نجف اشرف رسید. آیت الله گلپایگانی از نخستین روزهای ورود به نجف، در درس مرحوم آیت الله آخوند ملا محمد کاظم خراسانی حاضر شد و از ملازمان درس ایشان گردید. دو دوره اصول مرحوم آخوند را حاضر گشت و در بحث فقه در مباحث مختلف از آن وجود ذی قیمت بهره فراوان برد. سید جمال الدین علاوه بر شرکت در درس آخوند خراسانی، از افادات مرحوم حاج آقا رضا همدانی هم بهره برد. وی از ملازمان فقه فقیه عصر، سید محمد کاظم طباطبایی یزدی، بود. همچنین، آیت الله گلپایگانی از انفاس ملکوتی آقا شیخ هادی تهرانی، آخوند ملا علی نهاوندی، عالم کامل شیخ محمد بهادری و آقا سید ابوتراب خوانساری، بهره فراوان برد.
پس از آنکه آیت الله العظمی حاج سید ابوالحسن اصفهانی (ره) در سال 1365 ه.ق وفات یافت، آیت الله سید جمال الدین گلپایگانی به مرجعیت شیعه نایل شد و عده زیادی از شیعیان در عراق و ایران از ایشان تقلید می‌کردند.
آیت الله سید جمال الدین گلپایگانی علاوه بر تربیت و تدریس در حوزه، تألیفات ارزنده‌ای را از خود به یادگار نهاد. ایشان در زمینه سرودن شعر نیز ید طولایی داشت؛ به طوری که دیوان اشعاری که کاملاً مذهبی و عرفانی است، از خود به جای گذاشت. نمونه‌ای از اشعار ایشان که بیانگر ذوق شعری ایشان را نشان می‌دهد و هنگام تشریف به حرم حضرت امیر المؤمنین علی (علیه‌السلام) سرود، چنین است:
از ازل ای مــیــر حــق ســرّ الـــه کـل مـن قـال بلـی شـد مـبــتــلا
بـنـدگـی‌ات عـرضـه بـر مـاسـوی تا که عمرم رفت و گشتم رو سیا
شد مطاف من حـریــم کـوی تــو کعـبـه مقـصـود مـن شـد روی تو
بر همیـن بگذشت بـر ـن سـالها بـر درت ای ذوالـکـرام بـا نـالـه‌هـا
آروز دارم کـــه ای زیــبــا صــنــم آنـکـه وقــت مـرگ آیــی در بــرم
تــا بـبـیـنـم روی حــق در روی تو عـاشـقـانـه جـان دهم در کوی تو
آیت الله گلپایگانی، آثار علمی بسیار دارد، که برخی از آنها چاپ شده است. ایشان می‌فرمود: "من یک طاقچه تقریرات آیت الله نائینی را دارم و حدود 30 سال در خدمت ایشان بودم و تمام درسهای ایشان را یادداشت کردم." حدود 70 سال تحصیل و تدریس، آثار علمی بسیاری را به دنبال داشت که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
1. رساله فی جواز البقاء علی تقلید المیت
2. رساله فی اجتماع الامر و النهی
3. رساله استدلالی در غیبت (رساله‌های یاد شده همراه 20 مسأله مهم استدلالی فقهی، در سال 1370 ه.ق، در چاپخانه حیدریه نجف اشرف چاپ شد.)
4. تقریرات درس اصول مرحوم نائینی
5. یک دوره اصول فقه به قلم خود ایشان
6. یک دوره فقه، شامل ابواب: طهارت، صلات، وصایا، اجاره، مکاسب، طلاق، قضا (ناتمام)، اطعمه و اشربه و حج
سرانجام، آیت الله سید جمال الدین گلپایگانی پس از عمری تلاش و کوشش در جهت احیای دین و خدمات ارزنده بسیار به جامعه اسلامی، در عصر روز دوشنبه 29 محرم الحرام سال 1377 ه.ق، در سن 82 سالگی چشم از جهان فرو بست. پیکر پاکش را پس از تشییع جنازه‌ای با شکوه، به وادی السلام در نجف اشرف انتقال دادند و چون در این قبرستان جای مناسبی غیر همان مکانی که ایشان می‌نشستند و فاتحه می‌خواندند پیدا نمی‌کنند، از این روی بدنش را در این مکان دفن می‌کنند. روحش شاد.
